تهران- ایرنا- تاکید مکرر رهبر معظم انقلاب بر لزوم آمادگی مسئولان کشور در برابر تهاجم ترکیبی دشمن، بر ضرورت بازشناسی ابعاد، زوایا، شیوه‌ها و ابزارهای جنگ ترکیبی آمریکا و غرب علیه ایران تاکید دارد.
شناخت چیستی، ابعاد، شیوه‌ها و ابزارهای جنگ ترکیبی نخستین گام در بازشناسی تهدیدهای بالقوه و بالفعل در این زمینه و چاره‌اندیشی برای مقابله با آنهاست. جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری موثر و جریان‌ساز در منطقه خاورمیانه و در عرصه بین‌المللی، همواره از ناحیه آمریکا و همپیمانان آن در معرض انبوهی از تهدیدها قرار دارد؛ تهدیدهای چندوجهی که در چارچوب جنگ‌های هیبریدی یا جنگ‌های ترکیبی می‌گنجد.
جنگ‌های ترکیبی از معمول‌ترین و پیچیده‌ترین انواع منازعات در عرصه بین‌المللی هستند که این روزها از سوی بازیگران دولتی و غیردولتی به کارگرفته می‌شود. جمهوری اسلامی ایران سال‌هاست به دلیل نوع کنشگری خود در عرصه سیاست بین‌الملل، هدف جنگ‌های ترکیبی دشمنانش قرار گرفته است؛ جنگ‌هایی که رهبر معظم انقلاب هم بارها بر لزوم آمادگی، تدبیراندیشی و هماوردی در برابر آن تاکید کرده‌اند.
رهبر معظم انقلاب در ۱۹ بهمن ۱۴۰۰، در سالروز بیعت تاریخی همافران نیروی هوایی با امام خمینی(ره) در دیدار جمعی از فرماندهان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش تصریح کردند: «امروز مقابله با تهاجم دشمن برای تحریف واقعیت‌ها، دستاوردها، پیشرفت‌ها و اقدامات حماسه‌آمیز نظام اسلامی نیازمند یک حرکت دفاعی و تهاجم ترکیبی با محوریت فریضه فوری و قطعی جهاد تبیین است.»
ایران به عنوان کشوری موثر و جریان‌ساز در منطقه خاورمیانه و در عرصه بین‌المللی، همواره از ناحیه آمریکا و هم‌پیمانانش در معرض انبوهی از تهدیدهای چندوجهی در چارچوب جنگ‌های هیبریدی یا ترکیبی قرار گرفته استرهبری با اشاره به تهاجم ترکیبی جبهه دشمن علیه ایران یعنی تهاجم اقتصادی، سیاسی، امنیتی، رسانه‌ای و دیپلماسی تأکید کردند: «در مقابل این تهاجم ترکیبی و دسته‌جمعی، نمی‌توانیم همیشه در موضع دفاعی بمانیم و ما نیز باید در زمینه‌های مختلف از جمله رسانه‌ای، امنیتی و اقتصادی تهاجم ترکیبی کنیم که در این زمینه اهل فکر و اقدام بخصوص مسئولان، موظف به تلاش هستند.»
جنگ‌های هیبریدی یا جنگ‌های ترکیبی را که خود طیف وسیعی از جنگ‌های نوین را در بر می‌گیرد، می‌توان از مقوله‌هایی دانست که شناخت و سیاست‌گذاری دفاعی در برابر آن در راستای ارتقای امنیت ملی لازم ضروری است؛ امنیتی که این روزها خود به مفهومی چند وجهی در عرصه بین‌الملل تبدیل شده و محافظت از همه ابعاد عینی و ذهنی آن از وظایف اصلی حکومت‌ها است.
جنگ ترکیبی و ابعاد آن
جنگ ترکیبی به راهبرد نظامی پیچیده‌ای اطلاق می‌شود که ترکیبی از نبردهای متعارف، نامتعارف، سایبری، روانی و اطلاعاتی را در خود جای می‌دهد.
گزارش کنفرانس امنیتی مونیخ در سال ۲۰۱۵ را می‌توان به عنوان نقطه عطفی در معرفی مولفه‌های جنگ هیبریدی به عنوان یک مدل جنگی در عرصه بین‌المللی محسوب کرد.
در این نشست بین المللی جنگ اقتصادی، حمله سایبری، جنگ با نیروهای کلاسیک نظامی، جنگ‌های نامنظم و چریکی، نیروهای ویژه، جنگ اطلاعاتی و تبلیغاتی، حمایت از نابسامانی‌ها و شورش‌های محلی و دیپلماسی، به عنوان هشت مولفه جنگ ترکیبی معرفی شده است.
برای شناسایی بهتر ابعاد جنگ هیبریدی به توضیح اجمالی و کلی در مورد هر یک از مولفه‌های آن می‌پردازیم. هر یک از این جنگها خود ابزارها و شیوه‌های متنوعی را در خود جای داده که به مرور زمان و گسترش عرصه ارتباطات، توسعه یافته‌اند.
۱. به کارگیری یک استراتژی اقتصادی از سوی کشور متخاصم با هدف تضعیف اقتصاد کشور مقابل ذیل عنوان کلی جنگ اقتصادی تعریف می‌شود که بارزترین روش‌های آن محاصره اقتصادی و تحریم است. هدف جنگ اقتصادی تسخیر یا کنترل منابع حیاتی اقتصادی رقیب است.
۲. نبرد مجازی یا جنگ سایبری به نوعی از نبرد اطلاق می‌شود که دو طرف در آن از شبکه‌های رایانه‌ای به عنوان ابزار استفاده کرده و نبرد را در فضای مجازی جاری می‌کنند. هدف از این نوع جنگ تخریب سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی است. این نبرد حرکتی در جهت تغییر موازنه اطلاعات و دانش به نفع طرف دیگر است.
۳. جنگ اطلاعاتی مجموعه‌ای از فنون شامل گردآوری، انتقال، حفاظت، جلوگیری از دسترسی، ایجاد اغتشاش و افت کیفیت در اطلاعات را در بر می‌گیرد که به وسیلۀ آن یکی از دو طرف درگیر به مزیت چشمگیر در عرصه دسترسی به اطلاعات دست یافته و آن را حفظ می‌کند.
۴. جنگ نامنظم و چریکی اصطلاحی کلی است که برای تشریح عملیات نظامی در منطقه تحت کنترل دشمن و با استفاده از منابع و ساکنان بومی به کار می‌رود و از سوی منابع خارجی پشتیبانی و هدایت می‌شود.
۵. نیروهای ویژه گروهی از نیروهای مسلح هستند که آموزش‌های سختی می‌بینند و در عملیات با ریسک بالا شرکت می‌کنند. عملیات مخفیانه، جنگ‌های نامتعارف، عملیات جاسوسی، بازداشت یا کشتن افراد مهم و … از طریق نیروهای ویژه و حرفه‌ای در کشور هدف انجام می‌شود.
۶. حمایت از نابسامانی‌ها و شورش‌های محلی هم از دیگر ابزارهایی است که در جنگ‌های هیبریدی با موج‌سواری روی نارضایتی‌های داخلی و حمایت از آن با هدف تضعیف اقتدار و اضمحلال نیروی طرف مقابل به کارگرفته می‌شود.
۷. جنگ با نیروهای کلاسیک نظامی هم بخشی از جنگ هیبریدی است. جنگ نظامی نه تنها در نقطه مقابل جنگ هیبریدی قرار ندارد، بلکه بخشی از آن محسوب می‌شود، به این معنی که ممکن است همزمان از نیروهای کلاسیک نظامی برای پوشش بخشی از ابعاد چند وجهی جنگ ترکیبی به ویژه در حوزه سخت آن استفاده شود.
رهبر معظم انقلاب: در مقابل این تهاجم ترکیبی و دسته‌جمعی، نمی‌توانیم همیشه در موضع دفاعی بمانیم و ما نیز باید در زمینه‌های مختلف از جمله رسانه‌ای، امنیتی و اقتصادی تهاجم ترکیبی کنیم که در این زمینه اهل فکر و اقدام بخصوص مسئولان، موظف به تلاش هستند۸. دیپلماسی به عنوان مکانیسمی برای اعمال قدرت نرم در عرصه عمل بخشی دیگر از جنگ هیبریدی است. دیپلماسی یعنی توانایی حضور در جوامع خارجی و اثرگذاری بر اذهان مردم از طریق بهره‌مندی از روش‌های ارتباط جمعی به گونه‌ای که دولت‌ها و ملت‌های دیگر تمایل مثبتی نسبت به کشور به کاربرنده دیپلماسی عمومی در ذهن خود احساس کنند و رفتار خود را بر این اساس سمت و سو دهند.
حوزه‌های تهدید جنگ ترکیبی آمریکا علیه ایران
جمهوری اسلامی ایران به خاطر ماهیت و نقش منحصر به فرد خود در عرصه بین‌الملل، همواره در کانون آماج جنگ‌های ترکیبی دشمنانش قرار داشته است.
از همان سال‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی، آمریکا سیاست مداخله‌جویانه و تجاوزکارانه‌ای را علیه ایران در پیش گرفت.
تجاوز نظامی طبس، کودتای نوژه، تحمیل جنگی هشت ساله، انهدام هواپیمای مسافربری ایران، سازماندهی و پشتیبانی از نیروهای ضدانقلاب و حمایت مالی و تسلیحاتی از آنها، متهم کردن ایران به نقض حقوق بشر، حمایت از تروریسم و گروه‌های تروریستی، طرح اتهام تلاش ایران برای دستیابی به سلاح‌های کشتار جمعی، تحریم فناوری موشکی و اقدام‌های صلح‌آمیز هسته‌ای، ایران‌هراسی، طرح محور شرارت، برجسته‌سازی موضوع هسته‌ای ایران در مجامع بین‌المللی و در پی آن تحریم‌های سخت و حداکثری اقتصای، مسدود کردن اموال و دارایی‌ها، طراحی و عملیاتی کردن ترور دانشمندان هسته‌ای، دامن زدن به اختلاف‌های قومی، نژادی و مذهبی، جاسوسی علنی با هواپیماهای بدون سرنشین، راه‌اندازی شبکه‌های ماهواره‌ای و رادیویی فارسی‌زبان خارجی برای تخریب ایران در افکار عمومی بین‌الملل و نظایر آن از نمونه‌ها و نمودهای جنگ تمام عیار آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران است.
این اقدام‌ها با هدف تضعیف و کاهش کارآمدی نظام، ایجاد شکاف میان مردم و حاکمیت، از بین بردن اعتماد عمومی و تضعیف سرمایه اجتماعی، مشروعیت‌زدایی از نظام، تلاش برای همراه‌سازی مردم با رفتارها و سیاست‌های دول غربی و نظایر آن در حال گسترش است.
با توجه به مولفه‌های هشت‌گانه جنگ ترکیبی، می‌توان اقدام‌های آمریکا را در چهار دهۀ گذشته علیه جمهوری اسلامی ایران در مواردی چون اقدام‌های سیاسی و دیپلماتیک، حمایت از درگیری‌ها و ناآرامی‌های داخلی، جنگ اقتصادی، جنگ روانی، جنگ سایبری، جنگ اطلاعاتی، نیروهای نظامی منظم طبقه‌بندی کرد که هر کدام ابزارهای خاص خود و مصادیقی واضح دارند.
آمریکا و همپیمانان آن در حوزه سیاسی و دیپلماتیک اقداماتی مانند ایجاد و استقرار پایگاه‌های نظامی در کشورهای همسایه جمهوری اسلامی ایران، حمایت از سازوکار برخورد با برنامۀ صلح‌آمیزهسته‌ای ایران، اعمال تحریم‌های یکجانبه بعد از خروج از برجام و تلاش برای هم‌صدا کردن سایر کشورهای همپیمان و … را پیگیری کرده‌اند.
شناخت چیستی، ابعاد، زوایا، شیوه‌ها و ابزارهای جنگ ترکیبی نخستین گام در بازشناسی تهدیدهای بالقوه و بالفعل در این زمینه و چاره‌اندیشی برای مقابله با آنهاست
بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ در حوزه جنگ روانی، اقداماتی مانند تبلیغات رسانه‌ای، ایران‌هراسی، تلاش برای تضعیف خزندۀ نظام در میان اقشار مختلف مردم؛ القای افکار منفی مبنی بر اجماع جهانی علیه ایران، تحریف واقعیت‌ها، ایجاد بلوک عبری-عربی و … در دستور کار به ویژه رسانه‌های غربی است.
جنگ سایبری با مولفه‌هایی مانند هک شبکه‌ها و زیرساخت‌ها و ایجاد اخلال در کارکرد آنها، تشکیل گروه‌های سیاسی در فضای مجازی، جاسوسی اینترنتی، شکل دادن به نافرمانی مدنی و انتقال مستقیم اندیشه‌ها از راه ارتباطات وشبکه‌های مجازی معاند در داخل و خارج؛ ایجاد گروه‌های فشار وصاحب نفوذ مجازی و … در دستور کار آمریکا است.
جنگ اطلاعاتی هم با مولفه‌هایی مانند به کارگیری جاسوسان ایرانی، اعزام و به کارگیری جاسوسان خارجی و سرویس‌های اطلاعاتی دشمنان، استفاده از اطلاعات منابع باز و فنی، استفاده ازجاسوسی اینترنتی، نفوذ و خرابکاری اینترنتی و … علیه کشورمان در جریان است.
جنگ از طریق نیروهای نظامی منظم هم به طور جسته و گریخته علیه ایران در سال‌های گذشته به کار گرفته شده است که نمود آن را می‌توان در پرواز هواپیماهای جاسوسی بر فراز ایران، هدف قرار دادن کشتی ایرانی «ارج» از سوی آمریکا در ۲۱ سپتامبر ۱۹۸۷ و شهیدشدن سه ملوان ایرانی، هدف قراردادن هواپیمای مسافربری ایران به وسیلۀناو جنگی آمریکایی و شهادت ۲۹۰ مسافر آن و … مشاهده کرد.
حمایت از درگیری‌ها و ناآرامی‌های داخلی هم به عنوان یکی از شاخه‌های جنگ هیبریدی علیه ایران همواره از سوی آمریکا در جریان بوده است.
جنگ اقتصادی در سال‌های اخیر از مهمترین ابعاد جنگ ترکیبی علیه ایران بوده است. تحریم‌های ۴۰ ساله آمریکا علیه ایران، تحریم‌های هسته‌ای و تحریم نهادهای مالی و اقتصادی کشور، تلاش برای قطع شریان صادرات نفت کشور، بلوک و مسدودسازی اموال کشور درکشورهای همپیمان، قطع سیستم های ارتباطی مالی- بانکی و ممانعت از نقل و انتقال پول به کشور و حصول درآمدهای نفتی و صادراتی و … را می‌توان در زمره این نبردها طبقه‌بندی کرد.
آمریکا همچنین از طریق به‌کارگیری نیروهای ویژه، بعد مهم دیگری از جنگ ترکیبی را علیه کشورمان پیش برده است. استفاده از نیروهای ویژه برای ترور دانشمندان هسته‌ای و استفاده از نیروهای ویژه برای پروژه‌های خرابکارانه در تاسیسات اتمی را می‌توان در این چارچوب قرار داد.
جمع‌بندی
جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری با موقعیت راهبردی در دنیای معاصر همواره در معرض انبوهی از تهدیدها قرار دارد. در دوره‌ای که مقوله امنیت به تناسب گسترش ابعاد زندگی جمعی بشر جنبه‌های گسترده‌تری یافته، تامین امنیت کشور نیازمند شناخت و هوشیاری در مورد انواع جنگ‌های نوین و روش‌های مختلف هماوردی در عرصه بین‌المللی است.
لزوم تدبیراندیشی در مورد جنگ ترکیبی به عنوان یکی از رایج‌ترین راهبردهای جنگی در عصر حاضر در سلسله مراتب سیاست‌گذاری دفاعی کشور از اهمیت زیادی برخوردار استشناخت چیستی، ابعاد، زوایا، شیوه‌ها و ابزارهای جنگ ترکیبی نخستین گام در بازشناسی تهدیدهای بالقوه و بالفعل در این زمینه و چاره‌اندیشی برای مقابله با آنها است.
آمریکا از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی همواره به دنبال کنترل و محدود کردن ایران و در صورت امکان حتی اعمال تغییر بوده است و پس از آزمودن روش‌های مختلف از جنگ سخت تا نفوذ نرم برای مقابله، به جنگ ترکیبی روی آورده و اهداف کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدتی را از این نوع نبردها دنبال می‌کند.
تاکید چندباره رهبر انقلاب در مورد لزوم آمادگی و سازوبرگ در برابر تهاجم ترکیبی، ضرورت توجه به این مقوله را افزایش داده است. بر این مبنا لزوم تدبیراندیشی در مورد جنگ ترکیبی به عنوان یکی از رایج‌ترین راهبردهای جنگی در عصر حاضر در سلسله مراتب سیاست‌گذاری دفاعی کشور از اهمیت زیادی برخوردار است.
پی‌نوشت:
۱. فرهاد قاسمی، «جنگ هیبریدی در سیستم بین‌المللی پیچیده–آشوبی»، فصلنامۀ مدیریت نظامی، سال هفدهم، شمارۀ۵، تابستان۱۳۹۶
۲. قربانعلی قربانزاده سوار، «جنگ ترکیبی، جنگ آنارشسیتی پسامدرن»، فصلنامة پدافند غیرعامل و امنیت، سال هفتم، شمارۀ۲۲، ۱۳۹۷
۳. عمار محمدزاده چمازکتی، جنگ‌های هیبریدی؛ شیوه جنگ نوین، قابل دسترس در: https://ostan-mz.ir/Home/PrintPage/۷۷۱۵۲?DocType=۰
۴. غلامعلی رشید، احمدرضا پوردستان، «عوامل و ویژگیهای نسل چهارم جنگها مؤثربرصحنه جنگ آینده»، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، سال نوزدهم، شماره۸۳، بهار۱۴۰۰
۵. وحید ریاضی، «معرفی مولفه‌ها و ابزارهای جنگ ترکیبی آمریکا علیه ج.ا.ایران»، فصلنامه علمی راهبرد دفاعی، سال نوزدهم، شماره ۷۳، بهار ۱۴۰۰
۶. هادی آجیلی، «نقش آمریکا، انگلیس و رژیم صهیونیستی در فتنه ۱۳۸۸»، تهران: مؤسسه فرهنگی هنری و انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۹۴
۷. علی ستاری‌خواه، «ماهیت صحنه جنگ ترکیبی آینده احتمالی علیه جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴»، نشریه آینده پژوهی دفاعی، دوره ۱ , شماره ۱، تابستان ۱۳۹۵
نقل مطالب با ذکر منبع بلامانع است
آی‌پی شما: